بررسی تاثیر گفتمان سیاسی سال های 1376-1384 بر رمان هاس سیاسی و اجتماعی این دوره(5رمان شاخص)

چکیده نقد جامعه شناختی ادبیات یکی از روش های نسبتا جدید در مطالعات جامعه شناسی و ادبی است. این نوع نقد به بررسی ساختار و محتوای اثر ادبی و ارتباط آن با ساختار و تحولات اجتماعی که اثر مولود آن است می پردازد.آنچه در این نوع نقد جامعه شناختی ادبیات از اهمیت برخوردار است ،انعکاس تصویر جامعه در جهان تخیلی و هنری اثر ادبی است .در نقد جامعه شناختی ،نوع ادبی رمان به خاطر ویژگی هایی مثل طولانی بودن ،تخیلی بودن و داشتن شخصیت های مختلف و متعدد و قابلیت پروراندن موضوعات اجتماعی از اهمیت بیشتری برخوردار است و بهتر می تواند تصویر تحولات اجتماعی را نشان دهد.اهمیت این نوع نقد در بررسی آثار ادبی دوره های تاریخی که با تحولات اجتماعی و فرهنگی عمده ای همراه بوده اند بیشتر خود را نشان می دهد. ایران پس از انقلاب و در زمان حاکمیت دولت های مختلف با گفتمان های متفاوت،تحولات سیاسی و اجتماعی و فرهنگی زیادی را تجربه کرده است و نقد جامعه شناختی ادبیات و به طور خاص رمان های هر دوره می تواند اطلاعات مفیدی از بازتاب و تاثیر تحولات هر دوره در میان مردم در اختیار قرار دهد.طی سال های پس از انقلاب تحولات اجتماعی و فرهنگی و سیاسی بیشترین تاثیر را در ظهور و گسترش طبقه ی متوسط جدید در کشور داشت.شاید بتوان گفت در پاسخ به مسائل خاص این طبقه بود که گفتمان اصلاح طلبی از انتخابات ریاست جمهوری سال 1376 به بعد وارد عرصه ی سیاسی کشور شد.این گفتمان تا سال 1384 (در دو دوره دولت های هفتم و هشتم) بر عرصه ی سیاسی و اجتماعی کشور حاکم بود و مفاهیم و مولفه های جدیدی را مطرح کرد. مفاهیمی از قبیل توسعه ی سیاسی ،جامعه ی مدنی ،قانون گرایی ،اصلاحات و توجه به حقوق بشر، مردم سالاری دینی و مشارکت اجتماعی زنان و جوانان به عنوان دو گروهی که حضورشان در پی تحولات پس از انقلاب در عرصه های مختلف سیاسی و اجتماعی و اقتصادی و علمی چشمگیر بوده است در این دوره نقش محوری یافتند.غالب این مفاهیم برای اولین بار در دوران پس از انقلاب در قالب یک گفتمان مورد توجه واقع شده بود. در این پژوهش به منظور بررسی گفتمان اصلاحات در ایران و تاثیر آن بر ادبیات این دوره با استفاده از روش نقد جامعه شناختی به بررسی 5 رمان اجتماعی – سیاسی برتر که در فاصله ی زمانی 1376- 84 برنده ی جایزه ی ادبی یلدا شده اند می پردازیم.هدف از این پژوهش بررسی بازتاب مفاهیم گفتمان اصلاحات در جامعه و واکنش گروه ها و اقشار مختلف در برابر این مفاهیم و مولفه های جدید است.نتیجه ی بررسی نشان می دهد که در این 5 رمان اجتماعی بخش عمده ای از حوادث و روند داستان و شخصیت های اصلی آن را زنان طبقه ی متوسط و جوانان (به طور خاص دانشجویان) تشکیل می دهند.